Duizenden jaren hebben mensen met een grote neus zich niet geschaamd. Integendeel, je neus kon niet groot genoeg zijn. Kunsthistorica Caro Verbeek schreef het boek ‘Een kleine cultuurgeschiedenis van de (grote) neus’. Ze sprak erover met presentator Lieven Vandenhaute in het programma Nieuwe Feiten op Radio 1.

'Tot de twintigste eeuw stond een grote neus, zowel bij mannen als vrouwen, voor status, intellect, eer...,' vertelt Caro Verbeek. Als je van adel was, een leider of een schrijver wilde zijn, dan had je beter een grote neus.' Dat was al zo van bij de Egyptenaren: de beroemdste neus is die van Cleopatra. 'Zij staat bekend om die grote neus, maar ze wordt ook gezien als heel mooi en heel wijs. We weten eigenlijk niet eens hoe haar neus er echt uitzag, want die wordt steeds anders afgebeeld. Het was een politieke strategie: leiders werden afgebeeld met een grote neus, want dat betekende dat je capabel was.'

Socrates had dan weer géén grote neus. Hij had een korte en platte neus. 'Daar is nog honderden jaren over gediscussieerd,' vertelt Verbeek. 'De neus was de fysieke uitdrukking van je intellect, dus als je een kleine neus had, kon je niet intellectueel zijn.'

Manipuleren van neuzen

Ook in de renaissance stond de haakneus of de grote neus voor elitair, intellect, leiderschap, scherpzinnigheid. 'In het dodenmasker van Lorenzo I de' Medici was de neus vrij plat, maar in schilderijen had hij een lange, puntige neus. Zijn neus werd dus veranderd door schilders.'

Ook Dante Alighieri staat bekend om zijn 'aquilijnneus' of adelaarsneus. Die stond voor zijn dichterlijke talenten. Het puntje van de neus moest naar beneden wijzen zoals bij een adelaar. Het dodenmasker, waarvan gedacht werd dat het zijn echte dodenmasker was, blijkt gemanipuleerd te zijn zodat zijn neus leek op de dichterlijke neus. Zijn echte dodenmasker toont dat zijn neus eigenlijk scheef stond.

Nog in 1950-60 schaamde de grote schrijver Orson Welles zich voor zijn te kleine neus. 'Hij liet een prothese op zijn neus plaatsen als hij in beeld kwam omdat hij anders niet serieus werd genomen,' aldus de kunsthistorica.

De kleine neus van Barbie

De perceptie over de neus veranderde toen Barbie op de markt kwam. 'Barbie is overgenomen van een Duitse tekening 'Lilli' waarop je van de voorkant gezien een hele kleine neus ziet,' vertelt Verbeek. 'Zo hebben ze dat bij Barbie overgenomen. En Barbie straalt zogezegd heel veel vrouwelijkheid uit, waardoor ook die kleine neus als heel vrouwelijk gezien werd.'

Verder was de verhouding van de neus tot de schedel heel belangrijk in de 19de en 20ste eeuw, want zo werd bepaald of je een geboren crimineel was. En dat werd misbruikt in de Tweede Wereldoorlog. 'Als je een grote neus had, was dat al voldoende om opgepakt te worden,' zegt Verbeek nog. 'Dat werd namelijk ook geassocieerd met Joden.'

Beluister het volledige gesprek op Radio 1 Select.

Beluister ook het interview in Pompidou op Klara.be: Kunsthistorica Caro Verbeek: 'Alle neuzen zijn mooi!'

Beluister ook het interview in Culture Club op Radio1.be: De haakneus was vaak een uiting van kunde, status en macht