Eerst had ik een beetje een déja-vu gevoel... letterlijk soms...het leek wel heel erg op Brief aan Boudewijn, maar naarmate het verhaal vorderde werd het toch wel een volledig nieuw verhaal. Een verhaal over teloorgang, nostalgie, dingen die voorgoed voorbij zijn. Maar ook een verhaal over mensen die nood hebben aan elkaar, met 'lief en leed'. En zo kom je tot de vaststelling dat het leven op zich toch niet zoveel verandert...
Van den Broeck hanteert een zeer vlotte schrijfstijl en bleef mij boeien tot het einde.

“Onmiddellijk na de big bang ging het snel mis. Het voorlaatste mankement was: Het Leven; het voorlopig laatste: De Mens.”

Zo luidt de geweldige openingszin van de nieuwe roman Crossroads van Walter Van den Broeck, een van de grootste prozaïsten in het Nederlandse taalgebied. Gepubliceerd bij uitgeverij Vrijdag om de 80ste verjaardag van deze auteur te vieren. Handig hoor om de mijlpalen van hun auteurs zo in de kijker te zetten. Van den Broeck is bekend van zijn vierdelige romancyclus Het beleg van Laken, zijn grote roman Brief aan Boudewijn en hij kreeg zowel de staatsprijs voor zijn toneel- als zijn prozawerk.

Tot de dood zin proberen te geven aan het zinloze leven in dit tranendal, dat is zo ongeveer de boodschap van Walter Van den Broeck. Dat de schrijver in enkele pagina’s even de geschiedenis van de wereld, van België en van Olen op een vermakelijke inzichtelijke en persoonlijke manier uit de doeken doet, is een goede niet alledaagse manier om dan in te zoomen op een klein verhaal uit zijn geboortedorp Olen, waar hij enkele jaren geleden op uit kwam bij het lezen van de krant. De verdieping boven het café ‘In de kroon’ in Olen werd de laatste rustplaats van de twee zussen Maria en Jen, die het café van hun ouders jaren hadden verdergezet. Voor dit verhaal moest een andere roman waar hij aan bezig was, even wijken.

In Crossroads wordt er vlees en bloed gegeven aan het verhaal over hoe het leven van deze dames had kunnen zijn, het is zo realistisch geschreven dat de lezer helemaal kan meegaan in een aan zekerheid grenzende waarschijnlijkheid. De gevierde schrijver kende de zussen goed, want bezocht het café regelmatig, vanaf dat hij tiener was. De dames waren nooit getrouwd en zetten het café verder omdat ze dit hun moeder hadden bezworen nadat hun vader was gestorven. Ze stierven eenzaam omdat ze zichzelf uit het openbare leven hadden teruggetrokken en te trots waren om hulp te aanvaarden. Respect kregen ze wél, de buren en cafébezoekers spraken vol lof over Jen die het bijna vijftig jaar had volgehouden als cafébazin, en Maria die opgeleid was en werkte als kleuteronderwijzeres, maar achter de toog bijsprong bij grote drukte. Ze sloten het café in 2001 toen er naar de euro werd omgeschakeld – is dat nog mààr 20 jaar geleden? De opgestapelde en verstofte herinneringen die waren opgeslagen in de verlaten ruimte waar het café ooit was, moesten na hun dood fysiek worden opgeruimd.

Net als in Brief aan Boudewijn en in vele eerdere boeken van hem, zet Van den Broeck in Crossroads zijn herinneringen aan zijn jeugd om in een heerlijk verhaal met een vanzelfsprekend ogend gemak om u tegen te zeggen. Hij neemt de lezer helemaal mee en dompelt je onder in de sfeer en in de geschiedenis van de zussen en van Olen zelf. De lezer wordt voorgesteld aan kleurrijke personages die het café In de Kroon bezoeken en leert de cité van Olen en wie er daar woonden kennen, waar de schrijver zelf ook vandaan komt. Hij voert zichzelf, een van zijn twee zonen en een vriend van die zoon ook op in het verhaal. De dialogen zijn gebracht in het plaatselijke dialect, en de taal is zo helder als pompwater. Zinnen rijgen zich als vanzelf aan elkaar en vormen een vlot te lezen verhaal. Het leven bekeken vanuit het dorpscafé, de plaatselijke dynamieken, de gewone mensen: dat is waar het in het werk van Walter Van den Broeck over gaat. Hij is een kroniekschrijver die met humor en mededogen schrijft over wat en wie hij dagelijks tegenkomt. Ook deze fijne roman is daar weer een mooi voorbeeld van

Walter van den Broeck bereikte dit jaar de prille leeftijd van tachtig. Na een aantal autobiografisch getinte romans werd hij in 1972 bekend met het geëngageerde toneelstuk Groenten uit Balen, geïnspireerd op een waargebeurde staking en zijn gevolgen in de Kempense gemeente Balen. Zijn grote doorbraak in Vlaanderen en in Nederland kwam er in 1980 met de roman Brief aan Boudewijn, waarbij hij fictief de toenmalige Belgische koning Boudewijn een rondleiding gaf door zijn eigen huis, leven en omgeving, en zo de koning een beeld schetste van Vlaanderen en meer in het bijzonder van de Kempen van onderaf.
Het hoofdwerk van Walter van den Broeck is de vierdelige romancyclus Het beleg van Laken, waarvoor Brief aan Boudewijn de opmaat vormde. Deze romans bevatten twee zich spiegelende niveaus, enerzijds bestaan ze uit duidelijk autobiografisch gekleurde herinneringen aan de jeugd van de auteur en zijn ouders (vooral in Het gevallen baken, het derde deel), anderzijds speelt de verbeelding een belangrijke rol, de fictionele situatie waarin de koning de auteur gevangen heeft gezet in de kelders van zijn kasteel. De koning wil hem pas vrijlaten wanneer hij kan uitleggen waarom hij schrijver is geworden, waar hij pas in deel vier, Het leven na beklag, een bevredigend antwoord op kan formuleren. De titels Het beleg van Laken, Gek leven na het bal!, Het gevallen baken en Het leven na beklag zijn allemaal anagrammen van elkaar.
Zijn werk vertrekt vanuit autobiografische elementen om een tegengeschiedenis te vertellen die haaks staat op de officiële geschiedenis van de grote gebeurtenissen die vaak van abstracte gegevens en analyses uitgaat. Hij won de Staatsprijs voor Toneel in 1982, de Henriette Roland Holst-prijs en de Staatsprijs voor Proza in 1993.
Zijn nieuwste werk leunt heel nauw aan tegen zijn vroegere werk Groenten uit Balen en Brief aan Baudewijn. Het is een soort retroverhaal waarin zijn geboortedorp Olen centraal staat. In het verhaal dat een regelrechte ode is aan ‘het verdwenen caféleven in zijn Olen en vooral aan het café In de Kroon zijn de drie hoofdrolspelers Gust, Jen en Maria. Toen vader Jos in 1940 plots verongelukte, moest moeder Irma het Olense café In de Kroon op haar eentje beredderen. Het is te zeggen: haar drie kinderen – en dan vooral caféhoudster Jen, die de boel draaiende hield,kregen het verbod om te trouwen want, aldus mama Irma, ‘trouwen is iets voor klanten, wij zijn er om hen te bedienen’. In dit prachtig retroverhaal vertelt Van den Broeck met veel humor maar ook met heimwee hoe het café aan de bareel in Achter-Olen sindsdien met de tijd en de mentaliteit veranderde..
Het was een iconisch café in Olen maar de moderne tijd kwam roet in het eten gooien. De nieuwe generatie wilde vernieuwing en verandering. Jen was bijna vijftig jaar cafébazin geweest van In De Kroon, maar ze gaf er in 2001 de brui aan omdat ze geen zin had in na het gedoe met de btw ook nog het gedoe rond de euro, met al dat omrekenen ook, ook nog te moeten doorstaan. Vreemd genoeg zette ze het pand niet te koop. Samen met haar zus Maria, een gepensioneerde kleuterjuffrouw, trok ze zich terug uit het openbaar leven. Gus was tegen alle beloftes in toch getrouwd en woonde nu in Herentals. De zussen kwamen niet vaak meer buiten, ontvingen geen bezoek, lieten zich door niemand helpen, wilden geen dokter over de vloer. Ze aten een tosti in de Crossroad of een pizza bij nevenbuur Mavili’s. Jen lichtte driemaal per dag de brievenbus. Maar op een dag kreeg de postbode argwaan omdat de brievenbus uitpuilde van het reclamedrukwerk…
Crossroads is andermaal een zeer geslaagde plattelandskroniek waarin de schrijver uiterst taalkundig en met veel melancholie vroegere generaties in een stijlvol plateau vivant plaatst.
Walter van den Broeck mag dan tachtig zijn (proficiat maestro), hij heeft nog geen sprankje van zijn gouden pen verloren.