Gaea Schoeters (1976) is schrijver, scenarist, librettist en journalist. Als auteur debuteerde ze met het reisboek Meisjes, moslims en motoren over de zeven maanden durende motorreis die ze in 2007 samen met fotografe Trui Hanoulle maakte door Iran, Centraal-Azië en het Arabisch Schiereiland. Later volgden de romans Diggers (Manteau) en De kunst van het vallen (De Bezige Bij) en Zonder titel #1 (Querido). Bij uitgeverij Polis verschijnt dit jaar Het Einde, de bundeling van een reeks interviews over de dood voor De Standaard der Letteren.

Samen met componiste Annelies van Parys schreef ze opera’s, muziektheatervoorstellingen, een koorwerk en een liedcyclus. Schoeters maakte ook theatervoorstellingen, onder meer voor Monty en Het Toneelhuis. Voor Passaporta maakt en cureert ze de Dead Ladies Show, een programma dat onterecht vergeten vrouwen uit alle disciplines weer voor het voetlicht wil brengen.

Haar werk situeert zich op het snijvlak tussen vormexperiment en maatschappelijk engagement. Ze werkt als freelance-journalist voor De Standaard en is een veelgevraagd columnist en essayist in diverse kranten en literaire tijdschriften.

Trofee (Gaea Schoeters)

Het boek van Gaea Schoeters is een fictieve roman over een Amerikaanse jager, genaamd Hunter, die zijn lijstje van the big five wil vervolledigen en beëindigen door een zwarte neushoorn in Afrika dood te schieten. Maar niet alles verloopt zoals gepland!

Bij het lezen van de achterflap werd ik aangetrokken door de actie die het boek te vertellen had. Ik verwachtte een verhaal vol angstaanjagende jachtavonturen. Trofee is meer dan dat! Het is bloedstollend en hypnotisch koloniale jachtliteratuur. Het beschrijft de Afrikaanse jachtomgeving en de gedachten van Hunter op een rake manier. Ik werd helemaal één gemaakt met de jager en de andere personages. In het boek buit Schoeters mooi de positieve elementen van het jagen uit. Het jagen wordt gebruikt om de fauna en de flora te beheren en om een inkomen voor de plaatselijke bevolking te voorzien. Ook steekt de etnische bevolking een handje bij door te jagen op zieke en verzwakte dieren.

De auteur heeft zich gebaseerd op wat ze van een zekere A. J. Hunter heeft gelezen. A. J. Hunter was een Schotse jager die in het begin van de 20ste eeuw grote jachtpartijen organiseerde in Afrika. Hij heeft zijn ervaringen neergepend en zo een duidelijk beeld geschept van hoe een blanke jager zich voelde in het koloniaal Afrika. Hunter, de protagonist, heeft goede argumenten om een jachtlicentie te kopen. Ik kon mij daarin terugvinden. Naarmate het verhaal vorderde, had ik het steeds moeilijker om empathie voor hem te tonen.

Het begin van het verhaal is post rem en dit wordt pas evident op het einde van het boek. Het boek is duidelijk gestructureerd. Het bestaat uit zes hoofdstukken. De hoofdstukken hebben op het eerste zicht korte en onbenullige titels. Naarmate je het boek verder leest, winnen de titels aan kracht en betekenis.

De auteur schrijft zeer gedreven en beschrijft expliciet wat Hunter, de jager, voelt en beleeft. Ondanks al de beschrijvingen en de ethische kwesties is het boek toch boeiend. De jacht op de neushoorn is het motorisch moment van het verhaal. Schoeters slaagt erin om de speurtocht naar de neushoorn op een beklijvende manier te beschrijven. Ook de overlevingstocht in de Afrikaanse savanne en de ultieme confrontatie om zijn jachtervaring compleet te maken, worden door de auteur heel levendig verteld. Die ultieme jachtervaring, die ik niet verder zal uitleggen, is schokkend en blijft lang in je gedachten hangen. Op het einde van het boek ben je zelf opgelucht dat je uit de huid van Hunter bevrijd raakt. Ik ben gewoon om boeken te lezen met veel dialogen die het verhaal voorttrekken. Dit boek met weinig dialogen heeft mij aangenaam verrast en slaagde erin mijn aandacht volledig te behouden.

Trofee van Gaea Schoeters is een echte aanrader! Schoeters’ beschrijvingen van de jager en de jacht zijn zó goed dat je vinger klaar staat om te vuren. De ethische kwesties over het koloniaal verleden en de huidige Afrikaanse jachtvergunningen laten je niet los als je het boek in de bibliotheek opbergt.

Waarom vind ik dit nu weer niet echt goed? Of niet goed genoeg? Misschien te hoge verwachtingen door al het gejuich en de bekroningen, of doordat ik al interviews met haar gelezen had die me imponeerden.
Het verhaal is natuurlijk sterk en je blijft lezen, maar ik vind het soms erg uitleggerig. Sommige uitleg staat er dan ook nog twee keer in, zodat ik in gedachten reageerde met 'Jaja, dat weten we intussen wel'. En dan verbaas ik me nog over fouten waarvan ik perfect begrijp dat een auteur ze maakt - je leest wat je denkt dat je geschreven hebt - maar die er vóór publicatie wel uit hadden gemoeten. Bv. het aantal neushoorns dat jaarlijks vermalen wordt. Zoals het er nu staat, vermalen ze volledige beesten. Een goede en goed geïnformeerde verstaander weet natuurlijk dat hier de hoorn van het dier bedoeld is, maar goed, het staat er zo. Er staat ook ergens iets over 'de hoorns' van een neushoorn, alsof dat beest een gewei heeft, of een stel hoorns als een stier. Enfin, dat zijn details.
Ik vind het dus een goed boek, een sterk en ook genuanceerd boek, met goed uitgewerkte personages, veel beter dan heel veel andere boeken, maar net niet goed genoeg.
Ik vind het wel treffend dat er op hetzelfde moment in ons taalgebied twéé boeken verschenen zijn met hetzelfde gruwelijke onderwerp. Ik bedoel hiermee niet dat een van beiden het idee van de ander heeft opgeraapt, ze zijn immers ongeveer tegelijk verschenen en ze zijn op een totaal verschillende manier uitgewerkt. Nu kan ik natuurlijk niet zeggen welk ander boek dat is, want dan verpest ik het voor wie een van de twee nog niet gelezen heeft. Eigenlijk vond ik het andere beter.

Wat een gruwelijk goed boek!

Als er één boek me al heeft overdonderd dit jaar, is het Trofee van Gaea Schoeters wel. De aankondiging van een digitale leesclub waarop de schrijfster aanwezig zou zijn, en talrijke lovende recensies maakten me er erg nieuwsgierig naar. Het is waarschijnlijk het eerste boek dat ik las waarin ethische kwesties over de jacht op wilde dieren voorkomen.

Hunter White is de typische Amerikaanse witte jager die leeft voor de trofeejacht op zeldzame wilde dieren. Zijn naam is niet toevallig gekozen. Schoeters leidde de naam af van een zekere J.A. Hunter, een Schotse jager die talrijke jachtsafari’s leidde van begin 1900 tot de jaren 50 van de vorige eeuw in Afrika, en daar een aantal boeken over heeft geschreven. Die ‘koloniale jachtliteratuur’ is doordrongen van het toen gangbare romantische en exotische – en paternalistische – ideaal van het Afrikaanse continent, en ook Hunter White gaat hier nog helemaal in mee. De natuur waarin hij rondloopt ziet hij als het echte Afrika. Hij is ervan overtuigd dat hij een eerlijk gevecht zal aangaan met de door hem gewenste prooi, ook al wordt hij begeleid door een heel team helpers.

Hunter White is er als Wall Street-makelaar van overtuigd dat pas als een zaak iets waard is, het ook beschermd zal worden. Volgens hem brengt de commerciële jacht net geld in het laatje om aan natuurbehoud te kunnen doen en de lokale bevolking ertoe aan te zetten het stropen tegen te houden. Het offeren van één individu zou het voortbestaan van de soort kunnen redden. Hij heeft een licentie gekocht om in een niet nader bepaald land in het zuiden van Afrika op de laatste die hij nog mist van de Big Five, de zwarte neushoorn, te gaan jagen. Maar oh wee, Schoeters trekt dit principe in dit boek tot in het uiterste door, en dat doet vanaf het tweede deel wat met het hoofdpersonage evenals met de geest van de lezer. Een echte mindfuck!

In het begin lijkt alles veel eenvoudiger dan het is. Gaea Schoeters brengt empathie op voor haar hoofdpersoon maar geen medelijden. De jagende witte man wordt naarmate het verhaal vordert, gedwongen om verder na te denken over zijn daden. De ethische dilemma’s die op hem afkomen zijn al even onbedwingbaar als de moeilijk te doordringen savanne. Het verhaal wordt razend spannend en Hunter neemt grotere en grotere risico’s. De geweldig goed beschreven jacht- en natuurscènes zijn krachtig en getuigen van de voorafgaande diepgravende research. Het is een bloedstollend en hypnotisch verhaal dat je moeiteloos in één ruk tot het einde kan lezen, ook al besef je wel al dat dit niet goed gaat aflopen. Daarnaast gaat de ethische thematiek ook in zijn geheel op voor onze nog steeds wijdverspreide omgang met het Afrikaanse continent, dat nog steeds ongebreideld en gewelddadig ontgonnen en ontdaan wordt van zijn natuurlijke hulpbronnen die ten goede komen van het wereldwijde consumentisme. De westerse bril op het continent verkleurt de bittere realiteit.

Dit boek heeft door de plot zijn plaats op de shortlist van de voor het genre belangrijke VN Thriller-en Detectivegids dik verdiend, maar hoort eveneens bij de romans die de grote vragen niet schuwen. Geweldig en adembenemend.

Hunter White is de ultieme witte alfaman. Hij neemt wat hem toekomt. Hij staat boven de medemens, boven de natuur, hij staat aan de top van de voedselpyramide, waant zichzelf erbuiten.

Stinkend rijk als hij is, is geen prijs hem te veel, en nog vaker is hij gewend de prijs niet te betalen. Hunter White heeft moraliteit voor een evolutionair-kapitalistische logica verruild. De amoraliteit van de Londense City.

De vergelijking met Trumpisme en rechts Amerikaans conservatisme is verleidelijk, maar daarvoor is White te intelligent, te veel voelende mens ook, en de schets van zijn persoonlijkheid en drijfveren te genuanceerd.

Zo is hij geboren jager, groeide op in een geslacht van jagers. Maar hanteert daar een strikte, klassieke ethiek. Het gevecht tussen mens en dier moet eerlijk verlopen, zonder omheiningen, helikopters of verdovingen. Eén schot moet dodelijk zijn.

White zoekt gevaar op, schijnbaar volgens de wetten van de natuur. Zit daar een doodswens verborgen, de hunkering naar zijn vader die stierf in in een banaal jachtongeval?

‘Trofee’ van Gaea Schoeters zet aan wanneer White voor de laatste van zijn big five gaat, een jacht die niet loopt zoals verwacht.

In een Faustiaanse deal met vriend en opzichter Van Heeren ruilt hij daarom zijn oorspronkelijke trofee voor een jacht op de big six, die verkocht wordt als mens- en natuurbehoud. Ze werkt de wereld nu eenmaal, ook al vind je dat niet leuk.

‘Realisme’ is zo’n woord dat me te binnen schiet, graag gebruikt door politiek rechts om ‘naïeve’ voorstellen af te schieten die de status quo of hun achterban bedreigen. Gelukkig wordt Trofee nooit zo openlijk politiek.

Die trade off, echter, zet White’s afdaling in.

Verwijzingen naar Heart of Darkness en Apocalypse Now zijn niet ver weg en dat is passend, want de vertelling wordt even intens, waanzinnig en broeierig.

Zo confronteert het boek ons met onze Westerse trofeejacht, de prijs van ons winstbejag, ons realisme, onze wet van de rijkste, ten koste van mensen, ten koste van Afrika.

Het zet ons op de plek waar we horen: in de natuur, in onze context, waar we de gevolgen van onze keuzen dragen, of dat nu door pech is, domheid of wraak.

Maar het hoofdthema voor mij is ontheemding; niet alleen van de plek waar je vandaan komt, maar ook van wat je mens maakt, je hart. Dat wordt prachtig ingeleid en afgerond door de figuur die als een schil om de vertelling heen zit. Die wordt heen en weer geslingerd tussen Amerika, Het Beloofde Land, en thuis, waar je bent geworteld.

‘Trofee’ is poëtisch, dan weer snoeihard; actueel en dan weer mythisch. Zwartwit slaat om in nuance om dan weer scherpe contrasten te tekenen. Een weergaloze vertelling met scènes die nog lang blijven nawerken.

Hoog tijd dat literair Vlaanderen dat ook ziet. In Nederland zijn ze al wat verder, gelukkig.